De regio Friuli-Venezia Giulia staat bekend om de schitterende kastelen. Waarom deze regio zo veel kastelen kent? Dat heeft alles te maken met de ligging, in het uiterste noordoosten van Italië, ingeklemd tussen de bergen en de zee.

Hoewel dit gebied in het noorden wordt beschermd door een natuurlijke barrière, de Alpen, mist men deze bescherming in het oosten, bij de huidige grens met Slovenië. Hier is het landschap vrij vlak, waardoor indringers vanuit Oost-Europa zonder al te veel problemen binnen konden dringen.

Door de eeuwen heen werd Friuli-Venezia Giulia vaak geteisterd door invasies van andere volkeren, die uiteraard niet altijd met vriendelijke bedoelingen het land binnenvielen. De Kelten, Hunnen, Goten en Longobarden wisten hier allemaal de grens over te steken. Vooral rond het jaar duizend heeft dit deel van Italië een zeer bloedige en wraaklustige invasie gekend, die van de Hongaren.

In de wat rustigere periode die daarop volgde, besloten de machthebbers zich goed voor te bereiden op een nieuwe invasie, door op een aantal strategische plekken kastelen te bouwen. Vaak werden de ruïnes van oude wachttorens uit de Romeinse tijd gebruikt als basis voor een moderner bolwerk.

Deze kastelen en burchten waren zo belangrijk, dat er vaak hele dorpen omheen ontstonden. De dorpelingen konden dan binnen de muren schuilen als een kwaadwillend volk de boel weer eens onveilig kwam maken.

Helaas zijn veel kastelen in de loop der tijd verloren gegaan – of is een eenzame toren het enige wat nog aan hun glorietijd doet herinneren. Gelukkig hebben een paar kastelen de tand des tijds doorstaan of zijn ze na een roerige tijd weer opgebouwd en gerestaureerd. Een enkel kasteel is gewoon puur voor de luxe gebouwd, nooit bedoeld als verdedigingswerk.

In deze blog tip ik jullie over een aantal kastelen die zeker een bezoek waard zijn. Ze liggen verspreid door de regio en verschillen onderling nogal qua bouwstijl, van een sober en robuust middeleeuws kasteel boven op een heuvel tot een uitbundig, over de zee uitkijkend, sierlijk bouwwerk dat het toonbeeld moest zijn van rijkdom en cultuur.

Castello Miramare (Trieste)

In een overzicht van de mooiste kastelen van de regio Friuli-Venezia Giulia kan het Castello Miramare niet ontbreken. Het is een van de bekendste bezienswaardigheden van de regio.

Ooit was dit de prachtige woning van de Habsburgse aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk, tegenwoordig is het een van de meest bezochte staatsmusea van Italië (na de Galleria degli Uffizi in Florence, de opgravingen van Pompeï en het Palazzo Ducale in Venetië).

Het kasteel lijkt zo uit een sprookje te zijn weggelopen. Maar niet alleen het elegante castello zelf mag er zijn. Je kijkt vanaf het Castello Miramare ook prachtig uit over zee, zoals de naam al doet vermoeden. Al ruim honderdvijftig jaar lang kijkt dit sprookjesachtige kasteel, opgetrokken uit helderwitte Istrië-steen, trots uit over de Adriatische Zee.

Het kasteel werd halverwege de negentiende eeuw gebouwd, in opdracht van Maximiliaan van Oostenrijk, de jongere broer van keizer Frans Jozef. Hij heeft hier in de beginjaren van zijn huwelijk met de Belgische prinses Charlotte een gelukkige periode doorgebracht, voordat hij uitgezonden werd naar Mexico, waar hij helaas om het leven kwam.

Zijn schoonzus, keizerin Sissi, de vrouw van keizer Frans Jozef, kwam hier regelmatig op bezoek. Tijdens de Tweede Wereldoorlog deed het kasteel dienst als hoofdkwartier voor de Amerikaanse officieren. Na de oorlog besloot men er een museum van te maken en sinds die tijd stapten honderdduizenden mensen over de drempel om de stijlvolle kamers te bewonderen.

Vergeet ook de indrukwekkende tuinen niet. Rondom het kasteel ligt een groot botanisch park van ruim twintig hectare, waar bomen en planten van over de hele wereld te vinden zijn. Enkele daarvan zijn nog persoonlijk door de aartshertog Maximiliaan geplant, waarbij hij probeerde om de in die tijd zo populaire Engelse en Italiaanse tuinen te creëren.

Het Castello Miramare ligt aan de Viale Miramare in Trieste. Het kasteel is dagelijks geopend van 9.00 tot 19.00 uur (de kassa sluit een half uur eerder).

Een bezoek aan het kasteel is goed te combineren met een bezoek aan Trieste, de hoofdstad van Friuli-Venezia Giulia, nog geen tien kilometer verderop.

Castello di Duino (Duino, Trieste)

In het dorpje Duino vind je twee kastelen, allebei gebouwd op een rots en uitkijkend over de Adriatische Zee. Maar daar houdt de gelijkenis dan ook mee op. Het ‘jongste’ kasteel stamt uit de vijftiende eeuw, de oudste burcht werd ongeveer vijfhonderd jaar eerder gebouwd.

Van dit laatste kasteel is alleen nog maar een ruïne over. Het kasteel wordt in verband gebracht met de legende van la dama bianca, de witte dame. Een jaloerse kasteelheer wilde niet dat andere mannen zijn mooie echtgenote zagen. Hij had haar daarom opgesloten in de kasteeltoren.

De arme kasteelvrouw was echter niet bestand tegen eenzame opsluiting. Ze was radeloos. Uit pure wanhoop sprong ze uit het raam, om zich in zee te storten. Ze kwam echter op de rotsen terecht en tot op de dag van vandaag kun je vanaf de zee nog altijd haar gesluierde gedaante zien, in de vorm van een witte rots.

De geschiedenis van het andere kasteel is wat minder dramatisch maar zeker niet minder interessant. Al driehonderdvijftig jaar wordt het bewoond door de adellijke familie Von Thurn und Taxis. Zijn spectaculaire ligging met prachtig uitzicht over de zee in combinatie met de mooie terrassentuinen maken een bezoek meer dan waard.

Er is ook een ondergrondse bunker te bezichtigen, die gedurende de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers werd gebouwd. Van 1943 tot en met 1945 diende het kasteel namelijk als een van de hoofdkwartieren van het Duitse leger.

Begin twintigste eeuw waren in castello Duino verschillende beroemdheden uit de kunst en literatuur te gast, zoals schrijver en dichter Rainer Rilke, die zich door het kasteel en het uitzicht liet inspireren. Rilke schreef hier bijvoorbeeld de eerste regels van zijn meesterwerk De elegieën van Duino (dat hij echter pas tien jaar later zou voltooien). Er is zelfs een dichtbij gelegen wandelpad naar hem vernoemd.

Het mooie wandelpad - Sentiero Rilke

Het Sentiero Rilke, een prachtig wandelpad van twee kilometer, langs de kust, is naar hem vernoemd. Al lopend geniet je van het uitzicht over de zee en de veelzijdige flora en fauna die in dit gebied te vinden is. Het pad begint vlak naast het kasteel Duino en eindigt 2 kilometer verderop bij het badplaatsje Sistiana.

Het Castello di Duino is vanaf 16 maart tot begin november dagelijks geopend, behalve op dinsdag, van 9.30 tot 16.00/17.30 uur. In de winter kun je er alleen in het weekend terecht.

Castello di Gorizia (Gorizia)

Van de kastelen in deze blog is het Castello di Gorizia het enige dat zich boven op een heuvel bevindt. Vanaf dit punt heb je een prachtig uitzicht over de stad Gorizia zelf, maar kun je ook even gluren bij de buren. De Sloveense stad Nova Gorica ligt namelijk op slechts een steenworp van het kasteel.

Ook in de middeleeuwen lag dit kasteel al op de grens van twee landen. De eerste keer dat over het bestaan van het kasteel geschreven wordt, is in de elfde eeuw. Het kasteel was in die tijd eigendom van Oostenrijkse graven, die heersten over dit deel van Friuli-Venezia Giulia.

Deze tegenwoordig volkomen Italiaanse regio is honderden jaren lang verdeeld geweest over Oostenrijks grondbezit en Venetiaans grondbezit. Friuli maakte deel uit van de Venetiaanse Republiek, terwijl het andere deel door de Habsburgers werd bestuurd.

Hoe het kasteel er tegenwoordig uitziet, is te danken aan de wederopbouw van na de Eerste Wereldoorlog. Tijdens deze oorlog is er in Gorizia en omgeving erg veel gevochten en de stad is dan ook meerdere keren gebombardeerd. De reconstructie laat zien hoe dit kasteel er tijdens zijn bloeiperiode in de zestiende eeuw uit moet hebben gezien.

Het kasteel is tegenwoordig een museum. In de verschillende zalen en kamers zie je originele middeleeuwse meubels die allemaal afkomstig zijn uit andere delen van Italië. Binnen zijn twee vaste tentoonstellingen te bewonderen, eentje over antieke muziekinstrumenten en een over oude wapens.

Het Castello di Gorizia is dagelijks geopend. Op maandag van 9.30 tot 11.30 uur, op alle andere dagen van 10.00 tot 19.00 uur.

foto: Simon Kovacic

Villa Manin (Codroipo, Udine)

Villa Manin is weliswaar geen kasteel, maar deze enorme villa mag niet in dit artikel ontbreken. Napoleon, die hier in 1797 twee maanden heeft gewoond, zou hebben gezegd dat deze villa ‘te klein voor een keizer maar te groot en te luxe voor een Doge’ was. Je kunt nog steeds zijn slaapkamer bezoeken.

De immense villa in het gehucht Passariano, dicht bij Codroipo, was van de belangrijke en gerenommeerde familie Manin. De laatste eigenaar was niemand minder dan Ludovico Manin, de laatste Doge van Venetië.

Maar de villa is bekender vanwege een historische gebeurtenis die hier in oktober 1797 plaatsvond. Hier werd namelijk het Verdrag van Campoformido getekend, een verdrag tussen Napoleon en Oostenrijk, waarbij de Republiek van Venetië officieel werd opgeheven en Friuli in handen van de Oostenrijkers kwam.

Het verdrag is vernoemd naar het iets verderop gelegen dorpje Campoformido, waar de bijeenkomst eigenlijk had moeten plaats vinden.

Bijzonder: na de aardbeving van 1971 diende Villa Manin als opslagplaats voor de kunstschatten van de vele getroffen kerken, die hier door een team van restaurateurs weer zoveel mogelijk in hun oude glorie werden hersteld.

De villa is een museum en er worden regelmatig mooie tentoonstellingen gehouden. Waar ooit de stallen waren, is tegenwoordig een verzameling koetsen en antieke wapens te zien. Achter de villa ligt een groot park, met een paar beelden van mythologische figuren.

Villa Manin ligt aan het Piazza Manin in Passariano (Udine). Het museum is van dinsdag tot en met zondag geopend van 10.00 tot 19.00 uur (maar controleer voorafgaand aan je bezoek de openingstijden, want die kunnen nog wel eens afwijken).

De open kastelen dagen - Castelli Aperti

Friuli-Venezia-Giulia kent nog veel meer kastelen. De meeste zijn gesloten voor het publiek, maar zetten tijdens Castelli Aperti, de Open Kastelen Dagen, hun poorten wijd open. Tijdens dit jaarlijks terugkerend evenement, dat zowel in het voor- als in het najaar wordt gehouden, heb je een weekend de tijd om meerdere kastelen te bezoeken. Via de website van het Consorzio Castelli blijf je op de hoogte.