In april 2017 werd Venzone, een dorpje in Friuli-Venezia Giulia, in één klap beroemd. De kijkers van het Italiaanse reisprogramma Alle falde del Kilimangiaro kozen in die maand namelijk il borgo più bello d’Italia, het mooiste dorpje van Italië – en de meeste stemmen waren voor Venzone.
Ik neem jullie mee naar Venzone, voor een kennismaking met dit mooiste dorpje van Italië.
DE AARDBEVING VAN 1976
Het is een hele eer voor een klein dorp en voor Venzone was deze verkiezing nog eens extra eervol. Het gehucht van ongeveer tweeduizend inwoners werd namelijk op 6 mei 1976 compleet van de kaart geveegd door een fatale aardbeving. Een minuut lang trilde de aarde, met een kracht van 6.5 op de schaal van Richter. Het epicentrum lag een tiental kilometer van Venzone verwijderd.
Eeuwenoude gebouwen, huizen en kerken stortten als zandkastelen ineen. Ook het nabijgelegen dorpje Gemona werd zwaar getroffen. In totaal vielen er in Friuli bijna duizend doden.
Hoe het mogelijk is dat een verwoest dorpje tot de mooiste borgo van Italië wordt gekozen? Daar zijn twee redenen voor. Ten eerste kreeg Venzone al in 1965 de status van nationaal monument, vanwege het prachtige, goed behouden oude stadscentrum en de dubbele stadsmuren.
DE WEDEROPBOUW VAN HET GEBROKEN VENZONE
Het feit dat het hele dorpje omringd wordt door de originele middeleeuwse stadsmuren is een unicum in Friuli-Venezia Giulia. In alle andere plaatsen in deze regio hebben de stadsuitbreidingen ervoor gezorgd dat de muren moesten worden afgebroken.
Dat Venzone elf jaar voor de aardbeving was uitverkoren als monument is de redding geweest.
Alle gebouwen werden toen namelijk gedocumenteerd en gefotografeerd en dat was zeer kostbare informatie toen men aan de wederopbouw begon.
In no time kwam er na de aardbeving hulp op gang. De Friulanen sloegen hun handen ineen en werden daarbij geholpen door heel wat andere landen, niet alleen in de vorm van militairen voor hulp en wederopbouw maar ook in de vorm van financiële hulp. Met name uit het buurtland Oostenrijk, dat slechts zeventig kilometer verderop ligt, kwam snel veel steun.
Ten tweede is Venzone niet op moderne wijze herbouwd. Het is nog altijd een inspiratiebron voor ingenieurs en architecten, omdat men ervoor heeft gekozen de anastilosi-wijze te benutten. Dit betekent dat iedere middeleeuwse steen werd genummerd en weer hergebruikt op precies dezelfde plek waarvan hij afkomstig was.
Alleen waar dit niet mogelijk was, zie je het verschil tussen oud en nieuw. De soort stenen zijn wel allemaal hetzelfde, maar het oude en nieuwe gedeelte zijn van elkaar gescheiden door een dunne rij bakstenen of lood.
HET FRIULI-MODEL
Daarnaast werd het zogenaamde Friuli-model toegepast. Dit betekende eenvoudigweg dat eerst de fabrieken moesten worden herbouwd, dan de huizen en uiteindelijk pas de kerken. Men koos voor deze volgorde om te voorkomen dat het dorp leeg zou lopen en de bewoners elders zouden gaan wonen, op zoek naar werk.
De wederopbouw is zo geslaagd, dat Venzone veertig jaar na die verwoestende aardbeving is verkozen tot het mooiste dorp van Italië. Het is dan ook heel bijzonder om door Venzone te wandelen. Een halve dag is voldoende om de hoogtepunten van het kleine dorpje te bewonderen.
Allereerst is er de prachtige Duomo, met ertegenover het kleine kerkje San Michele, waar een paar mummies uit de zeventiende eeuw te bekijken zijn. Deze mummies zijn bij toeval ontdekt tijdens werkzaamheden aan het oude, niet langer bestaande kerkhof. Door de chemische samenstelling van de bodem en een bepaalde schimmel zijn een tiental in de middeleeuwen gestorven oude bewoners van Venzone nog bijna helemaal intact gebleven.
Ook het museum Tiere Motus (‘aardbeving’ in het Friulaans) is de moeite waard. Je kunt hier aan de hand van video’s en foto’s zien hoe Venzone herrezen is.
OOIT EEN BELANGRIJKE MIDDELEEUWSE HANDELSSTAD
Je waant je hier echt even in de middeleeuwen. In die tijd lag Venzone aan de belangrijkste handelsroute in het gebied dat nu Friuli-Venezia Giulia heet, de Via Julia Augusta. Deze door Julius Caesar gebouwde weg verbond de grote Romeinse stad Aquileia met Noord-Europa en liep langs Venzone.
Ook de brede rivier de Tagliamento loopt langs Venzone. Beide ‘aders’ zorgden ervoor dat vele pelgrims en kooplieden verplicht moesten stoppen in Venzone. Er moest namelijk tol worden betaald om de brug te mogen oversteken, maar ook – en dat was verplicht – een nacht door te brengen in Venzone. Al gauw werd Venzone hierdoor een belangrijke en rijke handelsstad, met een druk bezochte wekelijke markt.
Dit duurde een aantal eeuwen, tot de kooplieden Udine boven Venzone begonnen te verkiezen. In de dertiende eeuw verplaatste de patriarch van Aquileia bovendien zijn zetel van Cividale naar Udine.
Udine begon snel te groeien en Venzone raakte meer en meer in de vergetelheid. Eigenlijk is dat de redding van Venzone geweest. De vele barbaren die door Friuli (dat ook wel ‘de poort naar Europa’ werd genoemd) raasden, lieten Venzone letterlijk links liggen. Het dorpje is daarom nooit verwoest en alles was – tot die zware aardbeving – prachtig intact gebleven.
HET JAARLIJKSE POMPOENENFEEST IN OKTOBER
Al wandelend door Venzone waan je je soms op een middeleeuwse filmset. Vooral in het laatste weekend van oktober is dit het geval. Dan wordt namelijk het driedaagse Pompoenenfeest gehouden. Het hele dorp wordt in stijl aangekleed: de inwoners hullen zich in middeleeuwse kledij en er worden allerlei middeleeuwse spelen en optochten georganiseerd.
Pompoenen mogen uiteraard niet ontbreken. Tijdens de tentoonstellingen kun je de raarste vormen zien en her en der zijn de lekkerste gerechten met pompoen te proeven.
DE GEUR VAN LAVENDEL
In de straatjes van Venzone komt de lavendelgeur je tegemoet. Het dorpje heeft een groot aanbod aan lavendelwinkeltjes die de straten doen paars kleuren met hun vrolijke etalages en entrees.
FIESTEN VAN DE BERGEN RICHTING ZEE
Als je het hele dorpje hebt bewonderd, stap je op de pedalen voor een bijzondere fietsroute. Venzone ligt namelijk aan de Alpe Adria Radweg, die door de Fiets en Wandelbeurs is uitgeroepen tot het mooiste fietspad van Europa. Het fietspad heeft een Duitse naam, omdat het in het Oostenrijkse Salzburg begint. Het eindigt in Grado, aan de kust van Friuli-Venezia Giula.
Al met al redenen genoeg om zelf eens een kijkje te komen nemen in Venzone!